PKK li Sûriyê leşkirkirina zarokan didomîne
Mustafa Rustem
Dema ku zarok li Sûriyê bi salan jiyana xwe di bin bombardumanan de derbas dirin, malbatên li welatê ku şer lê diqewime demek dirêj êşa windakirina hezkiriyên xwe, bêparbûna ji stargehek ewle, û rûbirûbûna êş û tundiyê dikşînin. Di encamê de, çek ji bo hemû civakên seranserê welêt re bûne stargeh.
Diyardeya leşkirkirina zarokan di hawîrdorek aloz û şer û pevçûnzn de zêde bûye, nemaze ji ber ku şer û pevçûn li Sûriyê berdewam e û li bakur, hem li beşên rojava û hem jî li rojhilat tundtir dibe. Bûyerên leşkerkirina zarokan bi raporên ku ji hêla rêxistinên herêmî û navnetewî ve hatine amadekirin tên şopandin.
Mafên zarokan Li gor agahiyên ku Şerq El-Ewset ji rapora Rêxistina Sûriyeyiyên ji bo Heqîqet û Edaletê daye, derket holê ku di sala 2023an de 52 zarok, 29 kur û 23 keç, bi darê zorê bûne leşkir. Di raporê de hat destnîşankirin ku leşkirkirina zarokan tê wateya binpêkirina peymana civakî ya ku di 12ê Kanûna 2023an de li Bakur-Rojhilatê Sûriyê hat weşandin.
Di xala 55an a peymanê de hat xwestin ku mafên jin û zarokan bên paraztin, ji ber ku leşkirkirina zarokan qedexe ye. Di xala mijara gotinê de tê gotin ku “Mafê zarokan tê paraztin û bikaranîna tundiyê li dijî zarokan, karkirin, îstismarkirin û leşkirkirina wan qedexe ye”. Herêmên berfireh ên Bakur û Rojhilatê Sûriyê di bin bandora Hêzên Sûriyeya Demokratîk (HSD) de ne.
HSD pêkhateyek leşkirî ye ku ji sala 2014an û vir ve bi koalîsyona navnetewî re beşdarî şerê li dijî DAEŞê bûye û bingeha avakirina wê ya leşkirî jî Yekîneyên Paraztina Gel (YPG) ye. Ji bo Sûriyeyiyan Rêxistina Dad û Heqîqetê ji bo rastî û dadmendiyê belavbûna erdnîgariya dozên leşkirkirina zarokan şopand. Li Qamişlo 22, li taxa Şêxmeqsûd a Helebê 13, li Minbicê 7, li Reqayê 6 û li Kobanî jî 4 bûyer hatine tomarkirin.
Li gor belgeyên ku ji aliyê rêxistina Sûriyê ve hatine berhevkirin, avahiya ciwanan a PKK, Tevgera Ciwanên Şoreşger ji 43 dozên leşkirkirina zarokan berpirsyar e. Di raporê de hat gotin ku “Yekîneyên Paraztina Jinê (YPJ) û komên din ên leşkerî yên girêdayî HSD tev li dozên mayî bûne”.
Amarên ku rêxistinê berhev kirine nîşan didin ku ji destpêka sala 2021ê ve herî kêm 73 keç ji bo leşkiriyê hatine erkdarkirin û yek ji wan di 22ê Gulana 2022an de li Iraqê di şer û pevçûnên ligel hêzên Tirkiyê de hatiye kujtin.
Rêvebirê Cîbicîkar ê Rastî û Dadperweriyê Bassam el-Ehmed, di hevpeyvînekê de ligel Erebistana Serbixwe got ku şahidî ji leşkirkirina zarokan li herêmên HSD tê kirin. Her wiha Ehmed da zanîn ku rêjeya leşkirkirinê li gor salên berê kêm bûye û diyar kir ku herî zêde leşkir li Tevgera Ciwanên Şoreşger û qadên din pêk hatiye.
Tevgera Ciwanên Şoreşger ku pêkhateya ciwanan a PKK ye, ti pêwendiya wê bi tu rêxistin û pêkhateyên siyasî û leşkirî yên li Rojhilatê Sûriyê re nîne, lê dibe ku berê xwe bide Partiya Yekîtiya Demokratîk (PYD) a ku girêdayî PKK ye. Piraniya endamên wê di 20 û 30 saliya xwe de ne, di nav de yên di bin 18 de jî hene. Tevger xwe wek “pêşengê ku hemû ciwanên Sûriyê birêxistin dike, li dijî zîhniyeta ku vîna ciwanan biçûk dixe şer dike û xwe di civakê de ji paraztina nasnameya azad a ciwanan berpirsyar dibîne.”
Ehmed diyar kir ku “Girîng e bê zanîn ku HSD ji bo paraztina zarokan bi Neteweyên Yekbûyî re peymanek lihevkirinê îmze kiriye û ‘Ciwanên Şoreşger’ li herêmên HSD rêxistinek xwedî destûr e”. Ehmed dibêje, “Di dema ku li ser tevgerê lêpirsîn tê kirin, divê ji pêkanînên bi vî rengî dûr bikevin û berpirsiyar bên dîtin. Raporên me cûreyekî parêzvaniya zarokan e”.
Daxwaza lêpirsîn û berpirsiyariyê Li hember vê rewşê û binpêkirinên giran ên ku zarok bi leşkirkirinê re rû bi rû dimînin, Neteweyên Yekbûyî û HSD di meha Hezîranê de avakirina ” di Pevçûnên Çekdar de Buroya Paraztina Zarokan” îmze kirin. 29, 2019. Paşê “Qanûna Paraztina Zarokan” hat derxistin ku tê de zarok ji pevçûnên çekdarî derdiketin. Ji aliyekî din ve, raporên navnetewî di Hezîrana 2023an de zêdebûna çekdarkirina zarokan piştrast kirin, û Nûnera Taybet a Sekreterê Giştî yê Neteweyên Yekbûyî Virginia Gamba, li ser hewcedariya jinûve entegrasyona hemû zarokên ku ji pevçûnan bandor bûne axivî.
Rêvebirê Cîbicîkar yê Rêxistina Rastî û Dadmendiyê bang kir ku lêkolînek serbixwe li ser hemû dozên leşkirkirina zarokan ji aliyê HSD ve û vegerandina Dezgeha Paraztina Zarokan bê kirin. Ehmed wiha got: “Piştgiriya zarokan, serbestberdana wan, berpirsiyarkirina aliyên peywendîdar, karkirina li ser tedbîrên bilez ji bo entegrekirina zarokan a di nav civakê de û girtina tedbîrên zelal fêdedar e. Ev diyarde, helbet heye, lê li gorî salên berê bi rêjeyek kêmtir e”.
Ofîsa Paraztina Zarokan li herêmên di bin kontrola HSD de berî du salan hat avakirin. Buro ji damezrandina xwe ve ji bo çareserkirina pirsgirêkên bi îstîhdamkirina zarokan re dixebite.
Hêjayî gotinê ye ku ofîsê di sala ku hatiye damezrandin de 86 gilî ji herêmên cuda yên Rêveberiya Xweser wergirtine. Piraniya zarokan hatin berdan û gelek gilî jî bi qanûnî hatin girtin.
Şarkul Avsat
