Kultur

Roman: Min dît û nabêjim..

Silêman Çakir

Bajarê Meletî, di belgê kûltepede Melîta derbas dibê. Di belgê Hitît’de Maldîa ye. Bi Kûrdî Meletî ye. 2019’de 800.165 kes jîyan dikin. Dikevê jora Firat. Di dewra Hitît’de ava bûye. Dîyarê Mişmişe ye. Ava Tohma kirîye Du alî. Ava Firat, soxût, siltan, bege, dormus, quru, sûrgû, şîro liwirin. Zanistê çek Bedrîch Hrozny jêre gotîye war û baxçê hingiv û fêkî, seraye Hitît liwire. B.M.’dê qernê 8 ‘yemde ava bûye. Mîttanî, Hurrî, Med B.M.’dê di qernê 6’yemde bûne serkêş. hêzê zorba û xeta reş tim plàn dane meşandin.Bajarê Meletî, navçeye Dasquze  (Arapgîr,di 577 ‘de îşgal bûye. 2018’de 10.868 kes hebûne. Mûşkî hatine wêdê, B.M.’dê 1200’de ava bûye, B.M.’dê 850’de Asur, 612’de Med serkêş bûne, li cîyê çîyayî ava bûye, camîye ulu dîrokîye, Batlamgus gotîye Bajarê   îpsa ye, kelha dasquze dîrokîye. Qralê Asur sargon 8 keleh ava kirine, B.M.’dê 612 ‘de Med bûne serkêş. Heta 330’de. 1834’de bûye navçe. .Bajarê Meletî, navçeye Dasquze, (Arapgîr ). Gûndê Gocî  (Aqtaş ).2000’de 291, 1990’de 508 kes, 1985’de 693 mirov hebûne. Ji bajarê mezin100 km’e, ji navçeyê 22 km’e dûre. 1943 -1916 de nav gûhertine. 

..Gûndê Hasdek, 2000’de 151, 1990’de 209, 1985’de 260 şexis hebûne. Ji Meletî 99 km, ji qezê 23 ‘km dûre. 1916’de nav gûhertine. .Her dem hêzê zordar û xeta reş plân dane meşandin. .Meletî, Arapkir, gûndê semexî  (Boğazlı).2000’de 161, 1990’de 255, 1985 ‘de 315 şexis hebûne. Ji bajêr 15 km, Ji navçeyê 115 km’e dûre. 1878’de saxmiga, 1643’de semexî. 

..Gûndê Bostancık, debarî liser çand û heywaneye mişmiş û tirî heye, gelek malbat penaber bûne, 2007’de 603 kes hebûne 162 malin ji navçeyê 25 km ‘e dúre, havîne germe, zivîstane sare. Zordar û xeta reş tim proje pêk anîne. Bajarê Meletî, navçeye Arapgîr, gûndê panîk  (Budaq). 2000’de 215, 1990de 265, 1985’de 329 şexis hebûne. Ji welayetê 120 km, ji qezê 5 km dûre. Şikeftê dîrokî hene. Debarî liser heywan, zebze û fêkîye. 

..Gûndê Amran, Amiran, Amara, Abara. . (Çaqirsu ).2000’de 163, 1990’de 229, 1985’de 304 mirov hebûne. Ji Meletî 140 km, ji qezê 27 km dûre. Çotkârî û xwedîkirine heywane debar dikin.1943 -1916’de gotine Amran. Di belgê yewnande Amara, rêberê mezhebê pavlîk qarbeas qabul kirîye. .Xetê zordar û xeta reş tim proje dane meşandin.Warê kevnar Meletî, navçeye dildar Arapkîr, gûndê dîrokî, Pekûsû  (Çaybaşı ). Dikevê roavayê Firat. Ji welayetê 144 km’e, ji navçeyê 24 km ‘e dûre. 2000’de 46 kes hebûne. Havîne germ, zivîstane sare. Çanda avî dibê. Berî 250 sal ava bûye. Qebrê kevirî hene, 1926’de nav xistine Çaybaşı. .

..Gûndê çîgnîr, (çîxnîr ). 2000’de 129 kes, 1990’de 217 mirov, 1985’de 300 mirov hebúne. Ji Meletî 135 km ‘e  ji navçeyê 20 km’e dûre, gûndê Kûrde, 1643 de ava bûye. Hêzê zordar û xeta reş her wext proje dane meşandin. ..Warê kevnar Meletî, Arapkîr, gûndê çîmen. 2000’de 64 kes hebúne. 1990’de 66 kes, 1985’de 65 mirov bûne. Ji welayetê 140 km, ji navçeyê 20 km’e  dûre. 1943 de heye. 

..Gûndê Buban (Deregezen). 2000’de 196 kes hebúne. 1990’de 310, 1985’de 428 şexis bûne. Ji bajarê mezin 75 km, ji navçeyê 45 km’e dûre. 1928’de nav gûhertine. .Gûndê Kûrde. 

Xetê zordar û xeta reş tim plàn dane meşandin. .Bajarê rengîn, bu navçeye dîrokî Meletî, Arapkîr. Gûndê kevnar Kelûz  (Dûzce). 2029’de 382 kes, 1935’de 319 şexis, 2008’de 514 mirov hebûne. Ji welayetê 128 km ‘e dûre. Ligor belgê 1928’de nav Kelûz’e. Ji 1940 ve gûnde, ji navçeyê 8 km’e dûre. 

..Gûndê îsîk  (Esîk). Ji Meletî 42 km ‘e dûre, li cîyê rast û kevir ava bûye. Gel ji Amed hatîye, rêçke kevir kevne. Debarî çand û liser gelek tiştaye, 1980’de 226, 2000’de 116, 2010’de 98 -105, 2012’de bûye kolan, 1916’de nav gûhertine. .

..Hêzê zordar û xeta reş tim zordarî kirine. .Warê Meletî navçeye Arspkîr, Gúndê Arapkîre Kevin. Çiqas mirov Jiyan dikin ne dîyare. Li cîkî bi kevir ava bûye. Kelha wê û pire kelehê dîrokîne. Li serdora kelehê çikeft hene. 

..Gúndê Eynîr  (Eknîr ). 2000’de 149, 1990’de 391, 1985’de 518 mirov hebûne. Ji welayetê 140 km, ji nsvçeyê 25 km dûre. Nav 1928’de gûhertine. Her wext hêzê zordar û xeta reş zordarî kirine. .Meletì û navçeye Arapgîr, gûndê Gebel, 2000’de 90 mirov, 1990’de 138 kes, 1985’de 190 şexis hebûne, ji bajarê mezin 80 km ‘e, ji nsvçeyê 45 ‘km ‘e dûre. 

..Gûndê Gozel  (Mîşel ), 2000’de 87, 1990’de 115, 1985’de 120 mirov bûne. Ji Meletì 125 km, ji qezê 5 km dûre. Navê xwe ji dara berûyê girtîye, av pire, ava çîyayê golê, Berenge heye liwir, gelek malbat ji horasanê hatine, heye 200 sal ava bûye, debarì liser heywan, fêkîye. .Her wext hêzê zordar, xeta reş liser plàn dane meşandin.Meletî û navçeye Arapgîr, gûndê Ampirga  (qayakesen ), 2000’de 145 , 2990’de 174, 1985’de 183 şexis hebûne, ji bajêr 110 km, ji qezê 13 km dûre. 1902 ‘de nav Ampirga bûye, 1643’de Ambargo bûye. Derê surp Nîşan liwir hebûye. 

..Gûndê Horan  (qaynaq ),ji welayetê 2 km, ji navçeyê 45 km dûre. Li cîyê rast û kevirî ava bûye. Debarî çand û xwedîkirine heywaneye. Hêzê zorba û xeta reş her wext zilm kirine. .Meletî, Arapkîr, gûndê Memefîr  (qazanç). 2000’de 269, 1990’de 356, 1985’de 430 şexis hebûne. Ji Meletî 72 km, ji navçeyê 35 km dûre. Cîyê kevir û çîyayî ava bûye. Nav 2916’de dane gûhertin. 

..Gûndê qiliç, 2000’de 196, 1990’de 354, 1985’de 530 mirov bûne, ji bajêr 90 km, ji qezê 35 km dûre. Cîyê bi kevir ava bûye, dar nînin, erd bê ave, debarî çand û heywanin. Penaber bûn heye. .Hêzê zordar û xeta reş tim ew bi paşve xistine. .Gûndê Satîk  (qonducaq ,dikevê millê Başúrê navçeyê  (Arapkîr )ji bajêr 58 km dûre, li cîyê kevirî ava búye, darê berúye hene. Çemê soxût liwire, debarî çand û heywanin. .1916-1928’de nav gûhertine. .

..Gûndê Tepte  (qoru). 2000’de 541, 1990’de 907, 2985’de 741, şexis hebûne, ji bajêr 140 km, ji navçeyê 20 km’e dúre..Hêzê zorba û xeta reş her wext zordarî kirine. .Welayete girîng Meletî, navçeye xemdar Arapkîr, gûndê kûl giran Toco  (Meşelî ). 2000’de 85 kes, ji bsjarê mezin 80’ê km’e, ji navçeyê 55 km’e dûre.Heta 1916 nav berdewam bûye, piştre gûhertine. 

..Gündê Onar male Cem 791 salîye, kevirê qebra ji zûde hene, 2000’de 203, 1990’de 279 ,1980’de 355 kes hebûne. Ji Meletî 110, ji navçeyê 15 km’e dûre, 

..Hêzê zordar û xeta reş tim zordarî dane meşandin. ..Bajarê kevnare, Meletî, navçeye xemdare Arapkîr, 2012’de kirine tax. 2000’de  110 kes, 1990’de 200 kes, 1980’de 224 mirov hebûne. Ji Meletî 138 km, ji naçeyê 18 km dûre. .

..Gúndê Baca ji Bajarê mezin 78 km, ji qezê 47 km dûre. 2019 ‘de 166,2010’de 153 kes hebûne. Pire Baca dîrokîye, di qernê 18 ‘yemde ava bûye. .Hêzê dagirger û xeta reş her dem proje dane meşandin. .

Back to top button