Îdeolijiya Fermî a dewletê: Qirkirina Dersimê deriyê medeniyetê vekir
Gulsun Bilgehan dide xuyakirin ku,ew operasyonên ku îro wek qirkirina Dersimê têne navkirin, Dersim ji taritiya qernê kî xilas kir û Dersim gelek pêşxist.
Bilgesu dibêje: Berê xwe bidinê Dersim bajareke ku gelek xwendevan jê derketine, gelek insane ku demokrat û doza demokrasiyê dikin ji devera Dersimêne. Xelkê Dersimê saya sere wê operasyonê(behsa qirkirina sala 1938-ê dike) niha gelek pêşketîne û insane demokrasî xwazin.
Herweha di berdewambûna axvtina xwe de neviya Înonu dibêje: Ew tiştên di dema Îsmet Înonu de çêbûyîn hemi Ataturk bi xwe kirine. Ew qonax dema Ataturk e.
Gulsun Bilgehan dibêje: Ew insane ji Dersimê hatîn sergom kirin hemi bûn xwendevan û insane pêşketî.
Bilgehan dide xuyakirin ku, ew belgeyên serokwezîr xwendin û eşkere kirîn . belgeyên normalin û tu unsure tawanê di wan belgeyan de tuneye.
Neviya Înonu dibêje: Di dema împaratoriya Osmaniya de hinek pirsgirêk hebûn, diviya bi awayekî ew pirsgirêk bihatan çareserkirin. Bê goman her tişt ne li gora mafên mirovan pêkhatiye. Ji bo vê yekê niyetek xirab gotinên Erdogan yên di derbarê Tunceliyê de heye.
“Qirkirina Dersimê deriyê medeniyetê vekir”\r\n\r\nGumane ew jî qomunîst e. ji berku dema qira dêrsimê çê bû, Enternasyonla Qomunîst jî ew ti$tana diparast. Fermo;\r\n\r\nDi 29’ê Tîrmeha 1937’an de, di Rundschau’ ya ku lebata weşana komîternê bû de wiha dinivîsî:\r\n \r\nseraniya du mehan e ku hukimeta Enqereyê têdikoşe ku serhildana eşîreke kurdên xizan yên herêma dêrsimê rawestînin. Van kesên feodal digel reformên kemalîst hê jî di wê herêma asê de niştecîh in. Navê vê herêmê sala çûyîn hat guherandin û bû Tûncelî. \r\n\r\nTebeqeyên Dêrsimê yên desthilatdar digel zagonên heyî imtiyazên xwe parastine. Li Dêrsimê desthilatdariya dewletê bes li ser kaxizê ye. \r\n\r\nSerokeşîrên feodal di her derfetê de dewlet piştguh dikirin. Îro jî ji ber reformên hikumeta kemalîst van kesên feodal xwe di bin metirsiyekê de hîs dikin.\r\n \r\n(Çavkanî: di dokumentên komuternê de pirsgirêja kurd: rp.185)\r\n (Riza Zeryurt\r\nDi dokumanên komîternê de(1937) sedema serhildana Dêrsimê ya dawî wiha tê vegotin:\r\nKomikên feofal digel reformên partiya kemalîst hê jî di derdora asê de niştecih in. Dêrsim li derveyî aboriya neteweyî ya welêt dima. \r\n\r\nHetta tu bazirganekî bajarekî din, bi Dêrsimê re bazirganî nedixit ber dilê xwe. Heya îro dewletê ji Dêrsimê bac negirtiye û kesên Dêrsimî negirtiye leşkeriyê.\r\n\r\nû wekî din jî lê zêde dibe:\r\n Di pêşiya serhildanê de îdareya tapû û qedastroyê, hewl da ku milkê dest serokeşîran tespît bike û lê bikole. Ji ber vê rewşê feodalan hîs kirin ku dê bingeha aboriya wan a desthilatdariyê ji dest biçe. Ji ber vê yekê serhildanê dest pê kir. \r\nDi dokumanên Komîternê de Tirkiye- Pirsgirêka Kurd/ weşanên Kaynak, 1994\r\n (Ahmet Taner Ki$lali)