Rolî Mistefa Barzanî le piştîwanîkirdnî komarî Azerbaycan1945-1946
Destpêkirdinî şerî sard le Azerbaycan 1945-1946 û be pêy belegenamey taze rolî Mistefa Barzanî le piştîwanîkirdnî komarî Azerbaycan1945-1946 da
Herçende nizîkey 65 sal beser damezirandin û şikestinî komarî Azerbaycan da têdeperêt, belam ta êsta ew rûdawe meziney sedey bîsitem, wek xoy nekewtuwete ser kaxez û tomarinekirawe ke xwêner bitwanêt zanyarî dirustî leser peyda bikat. Eger be hele neçûbim, xwêneran û betaybetî xwêneranî kurd lem biwareda, xawenî berhemêkî şiyaw nîn ke sebaret be rastbêjî ew rûdawane, piştî pêbibestin.
Lem diwayaneda, pirofîsor Cemîl Hesenlî, lêkolerî komarî Azerbaycan be kelkwergirtin le belgename nihênîyekanî erşîvekanî Moskova û dewletî Azerbaycanî Soviyet û organekanî supay sor, rûdawekanî serdemî cengî duwemî cîhanî 1941-1945 û salî 1946 Îran, başurî Azerbaycan, rojhelatî Kurdistan, damezirandin û helweşanî hikumetî azerbaycanî başur le dû kitêbda be nawekanî “kêşey nêwan Taran, Bako û Moskova le salanî 1939 -1945 “û “destpêkirdinî şerî sard le Azerbaycan 1945 -1946 ” kokirduwetewe xistûyetî berdest xwêneran ke babetekanî bo xwêneran, betaybetî xwêneranî kurd, niwên.
Nuwserî em kitêbe, rolî Stalîn û Baqirov rêberî Azerbaycanî Soviyet, be şêweyekî serekî, le rûdawekanî Azerbaycanda zeq dekatewe û damezirandinî Fîrqey Demokratî Azerbaycan be hawkarî nizîkî rêberanî Moskova û Bako, dexate ber dîdî xwêneran û serencam amaje bo rolî nîgatîvî rêberanî hîzbî Tude le damezirandinî Fîrqey Demokratî Azerbaycan û pêkhatinî komarî Azerbaycan dekat û pêmanradegeyenêt ke boçî rêberanî Moskova le belênekaniyan paşgez bûnewe û piştiyan kirde gelî Azerbaycan û Kurdistan û be teniya hêştiyannewe û bazge û derwazekanî sinuriyan beser xelkî awareda daxist.
Lem kitêbeda, çawman be helwêstî Baqirov, Stalîn û Pîşewerî, Amrîka û Înglîztan sebaret be dû gelî azerbaycanî û kurd dekewêt û boman run debêtewe ke çon le katiy tenganeda Pîşewerî û rêberanî komarî Azerbaycan be teniya gelî kurd û le pêşewey hemuwanda, serok Mistefa Barzanî û hawrêyanî be parêzer û piştîwanî hikumetekeyan dezanin.
Pirofîsor Cemîl Hesenlî lêkolerî komarî Azerbaycan, lem kitêbeyda le zimanî le beşêkî em kitêbeda amaje bo çawpêkewtinî Mîrceifer Baqirov serkomarî Azerbaycanî bakur legel Pîşewerî serkomarî Azerbaycanî başur ekat û denusêt:
– Serle beyanî rojêk be diway pêkhatinî kabîney niwêy Qewamulsetene, lîjney wituwêjkerî Azerbaycan Taran becêhêşt. Rojî 20/10/1946 (28/7/1325) Mîrceifer Baqirov le Nexicewan çawî be Pîşewerî, Padgan û Xulam Yehiya fermandey fîdayiyekan kewt. Lew dîdareda Pîşewerî gotî rewşêkî dijwar û metirsîhênerî siyasî bo Azerbaycan pêkhatuwe. Ême le piley yekemda debê tiwanayî cengî hêzekanman berîne ser. Înglîzekan û grupe koneperistekanî Îran be rêberayetî Qewam deyanewê destkewtekanman lenaw berin. Min radegeyenim ke eger ew hêze şeytanîyane hêriş bikene ser Azerbaycan, le helumercî êstada ême natwanîn pêşiyan bigrîn.
Pîşewerî kemî çek û kerestey supay Azerbaycanî be hoy serekî ew diyardeye nasand. Ew gotî le hêzekanî fîdayîda kesêkiyan nîye ke bitwanê le top kelkwergirêt. Daway kird çend kes bo perwerde kirdinî topçî rewaney Azerbaycan biken. Pîşewerî gotî guman lewe nîye ke katî hêriş kirdin bo ser Azerbaycan, pilanekeyan le Zenganewe bo Meraxe berêwedeben. Ew diwatir gotî le berey Zenganda behoy nebûnî lemperî siruştî, hêzekanman le deştayîda sengeriyan girtuwe.
Pîşewerî rayigeyand jimareyek kurd be serokayetî mela Mistefa Barzanî hen ke detwanin pêşitîwanî le domokratxazekan biken ke jimareyan le 1500 çekdar tênaperêt.
Pîşewerî le kotayîda gotî bo çareserkirdinî rewşî nalebarî abûrî û berzir kirdinewey tiwanayî cengî hêzekanî Azerbaycan, pîwîstîman be bîst mîlyon timen (pereyê îranî) heye.
Hamîd Gewherî
