Referandûma Kurdistanê û hincetên dijberên navxweyî
Heger referandum nehatiba kirin, Iraqê ti carî bijardeya rêkeftinê neda kurdan, lê tenê wan dixwest ku kurd teslîm bibin.
Hogir Nêrweyî
Di dirêjahiya dîrokê de her cara ku welatekî biyanî li ser mafê gelê Kurd di diyarkirina çarenûsa xwe de biryar daye, sînorên welatên din li ser rihê Kurdan berfireh kirine û li ser erdnîgariya Kurdistanê gelek welatên sûnî yên nû ava kirine. Lê di 25’ê Îlona 2017’an de di dîrokê de cara yekem gelê Kurd bi awayekî azad biryara xwe ya çarenûsî da. Dengê bilind ê serxwebûna Kurdistanê gihîşt guhê cîhanê ku bi sedsalan kerr bû û devê xwe ji gotina serxwebûna Kurdistanê re vekiribû.
Beriya referanduma kurdan dinya wek miletekî mirî didît. Ew hemwelatiyên Iraq, Tirkiye û Îranê ne û ne hemwelatiyên xwe yên sereke, hemwelatiyên pileya duyem û sêyem dihatin hesibandin.
Lê bi lidarxistina referandumê Kurd li ber çavê cîhanê bûne neteweyek zindî û di dilê wan welatên ku Kurdistana Sefewî dizanibûn de guman li ser mîrektî û împaratorî çêkir.
Êrîşên dagirkerên Kurdistanê yên li ser referandumê asayî û çaverêyî bûn, ji ber ku cara yekem bû ku kesekî ji wan re digot ev sînor ne yê we ye.
Lê ya ne asayî bû êriş û gotûbêjên navxweyî yên li ser referandumê, rasterast û nerasterast, bi hincetên cuda ku di eslê xwe de li dijî serxwebûna Kurdistanê bûn. Wan referandomê bi bêhêzkirina bûdceya Herêma Kurdistanê û êrişên artêşa Iraqê bo ser Kurdistanê ve girê dan. Her wiha referanduma Barzanî destkefteke şexsî da zanîn ku meşrûiyetê bide hincetên xwe.
Gelo referandûm bû sedema bêhêzkirina bûdceya Herêma Kurdistanê?
Çar sal beriya referandumê, bûdceya Herêma Kurdistanê bi biryara serokwezîrê wê demê yê Iraqê Nûrî Malikî hat bêhêzkirin û herwiha hin sizayên ku berdewamiya pêkanîna desthilatdariya navendî ya rêjîma Beisê berdewam dike û biryarên yekalî dida, tundtir kir, bi pratîkî ji holê rakirina têgeha federalî û hevkariyê.
Di wan çar salan de Herêma Kurdistanê bi mezintirîn rêxistina terorîstî DAIŞê re bû meydana çendîn kirîz û şerên nexwestî. Hikûmeta navendî ne tenê çek û pere ji Herêma Kurdistanê re şand, her wiha ambargoya çekan li ser Pêşmerge danî. Ne xema wan bû ku Herêma Kurdistanê bi temamî têk biçe û hemû keçên kurd bibin kole di destê çekdarên DAIŞê de.
Heger referandum nehatiba kirin, Iraqê ti carî bijardeya rêkeftinê neda kurdan, lê tenê wan dixwest ku kurd teslîm bibin.
Çima hikûmeta navendî biryar da ku êrîşî Herêma Kurdistanê bike?
Di serdema Seddam Huseyn de referandûm çênebû.
Dema Elî Husên Mecîd Helebce bi kîmyabaran kir, referandum çênebû.
Dema Seddam Huseyn Kurd birçî hiştin, tiştek ji wan re nehat şandin, xwarin ji wan re qedexe bû, referandûm jî çênebû.
Dema ku rejîmên Iraqî yên li pey hev xwîna Kurdan rewa kirin, her cure kuştinên li ser Kurdan (Enfal, definkirin, îdamkirin) ceribandin û wê demê referandûm çênebû.
Dema Nûrî Malikî hêzên Dîcleyê derbasî sînorên Herêma Kurdistanê kir û xwest li dijî Pêşmergeyên Kurdistanê şer bike, referandûm pêk nehat.
Barzanî ji bo ku dest ji serokatiyê bernede biryara referandûmê da?
Amerîka, çar welatên dagîrker û welatên din ên li Iraqê deshilatdar in, her şert û mercek ku Barzanî bixwaze, razî bûn, heta ku ji Barzanî re gotin, tenê eger ji referandomê vekişe, dê rewatiyê bidin serokatiya wî ya 4 salên bê.
Lê Barzanî ji hemû cîhanê re got na, ji gelê Kurd re got erê, got: “Ez ji miletê xwe şerm nakim”. Ne ritbe û ne jî hemû pereyên cîhanê nikarin şûna referandûmê bigirin,
Yekane alternatîfa referandûmê serxwebûna Kurdistanê ye.
Di rastiyê de divê tohmetên li ser referandumê tenê ji bo veşartina kêmasiyên xwe bin, ji ber ku welatên dagîrker di dirêjahiya dîrokê de Kurd wek mirov nedîtine, ji bo têkbirina nijada Kurd ti derfetê ji dest nadin, Kurd naxwazin. hebûna xwe hîs bikin û azad bijîn, dîsa jî dixwazin kurd bibin koleyên wan û her maf û zagonên ku nabînin bidin wan.
Referandom mezintirîn destkeft bû di dîroka Kurdistanê de û biryara herî durist û wêrek bû ji aliyê serokatiya gelê Kurd ve piştî gelek salan qurbanîdana Iraqê ji şah Feysel Yekem heta Seddam bi komkujîkirina kurdan û Iraqa nû bi binpêkirina hemû prensîbên federalîzmê Alandboo.
