19'ê Avrêl

19’ê Avrêl

Di sala 1882’an û di rojekî wekê îroyê de Charles Darwîn koça dawiyê kir.

Charles Darwin

Charles Darwin (1809 – 1882) zanyarek e. Pirtûka wî Koka Cureyan (bi Îngilizî: On the Origin of Species) bandoreke girîng ser zanistan kir.

Charles Darwin sala 1809 de li Ingilîstanê wek zarokê malbateke dewlemend hat dinyayê. 16 saliya xwede ji bo perwerdeya tibe bibîne şandin zankoya Edinburghê. Le ev mijar bala wi nekisand u lewma ji bave wi ew ji bo bibe kese qane kir u xwest ew bice zankoya Cambridge. Ji xeyne viya tista ku heri bala Charles dikisand diroka xwezaye bu. Her wiha di vi demede li zankoya Cambridge de Joseph S. Henslow e wek mamoste kardike re bu hevalbend u dost. Darwin, ji saya Henslow gerineki ji bo kesifkirine cu Amerikaya basur. Her wiha di vi demede tista ku heri bandore li ser Darwin dike pirtuke Alexander von Humboldt`in. Pirtuken Humboldt reya zanistiya xwezaye li ber Darwin vekir. Darwin, 5 salan rewitiyeki deryayeji bo kisfkirna xweza u erdnigariye kir.

Charles Darwin, di vegera rewitiya xwede li ser mijaren zoolojî û erdzanîn nivisen xwe ye rojane wesand.Ev tist di rayagistide nave wi belavkir.

Koka Cureyan (On the Origin of Species)

Darwin, di sala 1843 de berhema xweya bi nave Koka Cureyan wesand. Dema Darwin ev berhem nivisand bi tabeti ji Thomas Malthus e ku pirtuka wiya bi nave “Ezmûnîyek li ser Nifusa ku bandorxistina ji bo civaka peseroje” ê gelek bandora wide ma. Malthus gotibi, civakeki mirovên an ji heywanan, dema hemu ferden wi werin salen gehisti u xwe bidin zayin, bi lezeki mezin civak dikare duqat bibe. Darwin bi vi fikre tevgeriya u teza xweya vebijartina xwezayi derxist u pestabir. Li gor teze; ji bo muhfezekirina nifusa ya civaka heywanan, giredaye mirina ferden ku hin nehatibune salen zayineye. Encax, ferden ku xwe li diji rewsa jiyane xurtgirtine dikarin bizene an ji bide zayin. Her tist vebijartina di navbera ferden ku xwe li diji zehmetiya jiyane dike cedibe.

Ev teza wi seride u heya niha gelek rexne kisandiye. Bi taybeti rexneyen firmesunî u oli cebunin.
Tekosina Darwin, bi mirina wi qediya (1882)u fikre wi hin ji ji aliyen oldaran te rexnekirin u te xwestin ku were puckirin.