12'ê Adar

12’ê Adar

Di sala 2003’an û di rojekî wekê îroyê de Feqî Huseyn Sagniç çû ser dilovaniya xwe.

Feqî Huseyn Sagniç

Feqî Hûseyîn Sagniç di 1926’an da li Kehnîyamîran ji dayîk bûye. Kehnîyamîran taxekê gundê Xorosê navça Hîzanê bajarê Bedlîsê ye. Ew salek piştî bizava Şêx Saîd hatî dinê. Di temenê sê salî de mala wan ji navça Xîzanê hatîye navça Tetwanê. Dûrîya Oranisê li gundê Kûtê cih bûye. Wî zarotîya xwe li wî gundî borandîye. Di temenê heyştanda bûm, bavê xwe winda kir û sêwî ma. Ji ber xizanîyê salek piştî mirina babê xwe, bi birayê xwe yê mezin re bû berxwan. Sala din, ew û birayê xwe yê piçûk bûn gavanê gund. Gavanîya wa sê sal li pey hev domand. Di wê navê de wî Quran xwend. Li dawîya sala 1938’an da çend rojek ji sersala 1939’an ra bimîne, çû gundê Oranisê li medresa Seydayê (Mela Osmanê Xorosî), dest bi Nûbara Ehmedê Xanî û fiqha Erebî kir.

Xwendin û feqîtîya wî bi zor çar salan domand. Her du birayên wî yên ji wî mezintir, çûne leşkerîyê û bi pêwîstî di cîyên wanda wî rencberî kir. Dûre ew çû leşkerîyê. Piştî qedana leşkerîya, di navça Tetwanêda rûnişt. Wan mala xwe jî anî wir. Ji bo pêkanîna aborîya xwe, dest avête xeradî û çêkirina avayîyan. Piştî xebata çend salek xeradxaneke mezin damezrand.

Li ber wan karên xwe yên aborî de, xebatên wî yên zanistî û dahûrandinî jî hebûn. Wekî, dahûrandina mezhep û olan û hînbûna felsefa metafizîk û dîyalektîkî. Hizirin, raman, peyivîn û gengeşîyên sîyasî jî di wan demên keftolefta aborîda bûn. Wî xebatên sîyasî tenê bi medresîyan re dikir. Di wan demanda bawerîya bi dibistanan tuneye. Û bi wan ra pêwendî jî çênenedikir. Pêwendîyê wî yên pêşî bi dibistanîyan re, li Dîyarbekir bi Canip Yildirim, Edîp Altinakar, Musa Anter, Yusuf Ezîzoxlu, Selahedîn Cizrelîû bi Mustefa Ekîncî re çêdibe. Ev dîtin û pêvendîyên han, piştî dawîya sala 1959’an, di dema rojnama “Îlerî Yurd”e de bû û dûra êdî bi rewşenbîran ra, danûstendinên xwe pêşdixîne.

Ji bo raman û hizrên sîyasî, sala 1964’an dive revoke. Lê piştre xwe radest dike û dikeve zîndana Tatwanê. Di dawiya sala 1965an ji zîndanê derdikeve. Di dema revokîya Sagniç de, hin hevalên wî Partiya Demokratk a Kurdistana Tirkiyê dadimezrînin. Piştî ku ji zîndanê derdikeve, bi rêya hevalekî xwe dibe endamê Partiyê. Piştre jî dibe endamê Komîteya Navendî. Di sala 1968an da navenda partîyê û gelek hevalên wî tên girtin. Dûre gelek caran tê girtin û gelek dadgeh lê tên vekirin.

Feqî Hûseyîn Sagniç, di navenda Çanda Mezopotamya de dersên zimanê Kurdî dide. Di damezirandina Înstûtiya Kurdî ya Stenbolê de cîh digire. Di kovara `Rewşen`ê de ku kovara Înstûtiyê ye û her wiha di bûltenên Înstûtiyiê de, nivîsan dinivîsîne. Lê belê nivîsên wî di kovar û rojnameyên din de jî derdikevin. Her wiha ew bi giranî bi Kurdî dinivîsîne.

Mamosta Feqî Huseyn, gelek caran jiber raman û baweriya xwe ya siyasî û wêjeyî hate girtin, di zîndanan da raza û revok ma. Wek mêhvan li welat û li derveyê welat têkilî gelek panel û konferansên netewî û navnetewî bû. Di celeb-celep rojname û kovaranda bi sedan gotar nivisand.

Roja 20 ê çirîya paşîn (sermawêz), demjimar 24.00 li ser kompîtorê xwînrêja mejî derbas kir. Kete komayê. 112 roj di komayê da ma. Roja 12 adara 2003 roja çarşemê serê sibê zû li Stenbolê, li nexweşxana Bakirköy ço ser heqî ya xwe. Roja 13 adarê pênçşemê piştî merasimeke rêk û pêk li Stenbolê, cenaze birin axa pîroz ya ku Mamosta pir jê hizdikir, Tetwan’ê. Di merasim û tezîyan da bi deh hezaran kes pêşdar bûn. Ew malê gelê Kurd bû, gelê wî lê tenê nehişt. Roja 14 adarê piştî limêja înê, li goristana Karşiyaka lı bajêrê Tetwan’ê bi têkîlî bûna hezaran kesan hate defin kirin.

Berhemên Mamosta Feqî Huseyn yên ku hatine weşandin ev in:

*1.Yûsiv û Zuleyxa-1998-( ji tîpên Erebî tîpguhêzî)
*2.Çîrokên Kurdî -1999-( Fablên Kurdî)
*3.Hêmana Rêzimana Kurdî-1991-
*4.Pêşerîya hewisîna Zimanê Kurdî 1-1991-
*5.Pêşerîya Hewisîna Zimanê Kurdî 2-1992-
*6.Portreler –2000-( Bi Tirkî, portreyên rewşenbîr û sîyasetmedarên ku ne li jiyanê ne)
*7.Dîroka Wêjeya Kurdî-2002-(700 rûpel, sed mixabin ku mamosta vê berheme xwe nedî û çû ser dilovanîya xwe. Dema di komayê da bû pirtûk ji çapê derket. Pirtûkê birin ser cîyê wî. Mamosta vê berhema xwe ya giranbûha bi du siterkên çavan silav kir.)